-...εμείς μετακομίσαμε εδώ πέρσι, επειδή ο πατέρας μου πήρε μετάθεση στη δουλειά του εδώ. Είναι δάσκαλος. Εσένα τι δουλειά κάνει ο πατέρας σου;
-Εμένα είναι ταξιτζής
-Εμένα....εεεεεε, δεν δουλεύει τώρα... είναι άνεργος....
Όταν η ανεργία χτυπά την πόρτα μιας οικογένειας οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές και δεν περιορίζονται δυστυχώς μόνο στο οικονομικό-πρακτικό κομμάτι. Ειδικά, όταν η ανεργία δεν είναι επισκέπτης που έμεινε προσωρινά στο σπίτι, αλλά φαίνεται να μη λέει να φύγει, η κατάσταση μπορεί να γίνει πολύ δύσκολη, με πολλούς τρόπους, για όλη την οικογένεια, τόσο ως σύνολο, όσο και προσωπικά για κάθε μέλος της. Ειδικά όσον αφορά τα παιδιά, η ανεργία του γονέα είναι μια κατάσταση που τα επηρεάζει με πολλούς τρόπους.
Σίγουρα κάθε τέτοια περίπτωση είναι διαφορετική και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Καταρχάς, από το πόσο καιρό διαρκεί αυτή η κατάσταση, ποιο ήταν το προγενέστερο οικονομικό επίπεδο της οικογένειας, τι άλλους οικονομικούς πόρους έχει η οικογένεια, ποιος από τους δύο γονείς έμεινε άνεργος, ποια είναι η γενικότερη κατάσταση στο ευρύτερο περιβάλλον (στην εκάστοτε κοινότητα και στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή).
Αυτό πάντως που είναι πολύ σημαντικό αλλά και βοηθητικό είναι να γίνει αντιληπτό από τα παιδιά αλλά πρώτα από όλα από τους ίδιους τους γονείς, ότι πρόκειται για μια κατάσταση που αλλάζει, που δεν θα παραμείνει για πάντα έτσι. Όπως υπήρχε ένα «πριν», έτσι θα υπάρξει και ένα «μετά». Χρειάζεται δηλαδή να τονιστεί η προσωρινότητα της κατάστασης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να ωραιοποιηθεί ή να μιλήσουμε στα παιδιά με μισόλογα. Τα παιδιά όχι μόνο δικαιούνται αλλά και πρέπει, για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη, να γνωρίζουν τι συμβαίνει όσον αφορά ένα τόσο σημαντικό θέμα για όλη την οικογένεια. Το στρες και τα υπόλοιπα συναισθήματα που νιώθει ένας άνεργος -θλίψη, φόβος, πανικός, ανησυχία, θυμός, ντροπή, ενοχή, αίσθηση ανημποριάς, απόσυρση-, είναι εξίσου ανάλογα με αυτά που βιώνει ένας άνθρωπος μπροστά σε μια απώλεια. Άλλωστε, μια απώλεια έχει βιώσει και ο άνθρωπος που έχασε τη δουλειά του. Αυτό το στρες, είναι δεδομένο ότι περνάει στο συγκινησιακό κλίμα όλης της οικογένειας. Αν λοιπόν συμβαίνει κάτι τέτοιο, το σημαντικότερο είναι να σταθούμε δίπλα στα παιδιά, να ακούσουμε αυτά που έχουν να μας πουν, τους φόβους τους, την αγωνία τους, τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους.
Για να γίνει αυτό χρειάζεται πρώτα εμείς οι ίδιοι οι ενήλικες να έχουμε αναγνωρίσει το πώς αισθανόμαστε και να έχουμε διαχειριστεί σε έναν επαρκή βαθμό την όλη κατάσταση. Η διαχείριση αυτή είναι αναγκαία αφού ένας συχνός κίνδυνος είναι η διατάραξη των ομαλών σχέσεων μεταξύ του γονικού ζευγαριού και γενικότερα των σχέσεων μέσα στο σπίτι.
Είναι σύνηθες και ανθρώπινο ένας γονιός που χάνει τη δουλειά του να νιώσει να κλονίζονται και οι υπόλοιπο ρόλοι του εκτός του επαγγελματικού και αυτού που «παρέχει» στην οικογένεια: ο ρόλος του συζύγου, του φίλου και στο πλαίσιο του θέματός μας, του γονιού. Ο ρόλος του γονιού αμφισβητείται έντονα από τον ίδιο. «Μπορώ να είμαι καλός γονιός παρόλο που δεν έχω δουλειά; Παρόλο που δεν μπορώ να παρέχω στα παιδιά μου, στην οικογένεια μου, τα αναγκαία; Πώς θα βάλω όρια στα παιδιά μου όταν δεν μπορώ πια να τους παρέχω οικονομική ασφάλεια; Με ποιο κύρος θα τα διαπαιδαγωγήσω, θα τα νουθετήσω;.....». Ειδικά, αν μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ιδέα που είχε ο ίδιος για την ανατροφή των παιδιών και που συνεπακόλουθα είχε περάσει και σε αυτά ήταν βασισμένη σε μια αίσθηση διαρκούς ικανοποίησης των κάθε λογής υλικών αναγκών. Είναι προφανές, ότι δεν κρίνεται όμως σε καμιά περίπτωση η επιτυχία του γονικού ρόλου από αυτό. Και όπως εδραιώθηκε μια τέτοια ιδέα, έτσι μπορεί να αλλάξει.
Όσο παράδοξο και να φαίνεται, μια τέτοια κρίση στην οικογένεια μπορεί να γίνει ευκαιρία για την αλλαγή αυτή. Ένα παιδί μεγαλώνει σωστά και με ασφάλεια όταν υπάρχουν σαφή και λογικά όρια γύρω του. Τα όρια αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με την εκάστοτε πραγματικότητα της οικογένειάς του. Ένας γονιός, λοιπόν, ανεξάρτητα αν έχει επί του παρόντος δουλειά ή όχι, είναι αυτός που έχει την ευθύνη και τη δύναμη να διαπαιδαγωγήσει το παιδί του και να το φέρει σε επαφή με την πραγματικότητα γύρω του. Θα δημιουργηθεί σίγουρα, ματαίωση και πόνος στο παιδί και δυσκολία στη σχέση με τους γονείς. Όταν αυτό γίνεται μέσα σε μια σχέση ζεστασιάς και ειλικρίνειας, μπορεί όμως να είναι αρκετά πιο εύκολο από όσο αρχικά νομίζουμε. Άλλωστε, η ζωή έχει και δυσκολία, και ματαίωση και πόνο… Όπως κάθε αγώνας, έχει εύκολες και δύσκολες στιγμές. Ποια άλλη είναι πιο αυθεντική αλλά και φροντιστική σχέση για να διδαχθεί το παιδί κάτι τόσο σημαντικό, από αυτήν με τους ανθρώπους που το μεγαλώνουν;
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουν οι γονείς να κρατήσουν μια ρουτίνα και μια σταθερότητα στη λειτουργία της οικογένειας. Κατά αναλογία πάλι με αυτό που χρειάζεται να κάνει ο ίδιος που βιώνει την απώλεια της εργασίας του, δηλαδή να παραμένει κινητοποιημένος, να βρίσκει πράγματα που τον κρατούν κοντά στον στόχο εξεύρεσης δουλειάς, αλλά και να κάνει πράγματα που απολαμβάνει, έτσι και το παιδί πρέπει να στηριχθεί να παραμείνει προσηλωμένο στους στόχους του αλλά και να συνεχίσει να κάνει πράγματα που το ευχαριστούν. Μπορεί κάποια από αυτά να αλλάξουν και να αναζητηθούν πιο οικονομικοί τρόποι, π.χ. ψυχαγωγίας. Το ζητούμενο όμως είναι να μην αφήσουμε την παραίτηση, την απόσυρση και τη θλίψη να κυριαρχήσουν.
Το πιο σημαντικό που δεν πρέπει να στερηθεί ένα παιδί, είναι η δυνατότητα να ονειρεύεται. Και ο πιο σίγουρος τρόπος για αυτό, είναι να μεγαλώνει με ανθρώπους που κι οι ίδιοι πονάνε, κλαίνε, γονατίζουν και ξανασηκώνονται. Και δεν σταματούν να βάζουν στόχους και να ονειρεύονται.
Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» ή ηλεκτρονικά στην διεύθυνση sos1056@hamogelo.gr, ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.